آق قلا

گُنبَدِ کاووس (یا گنبد قابوس) مرکز شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان ایران است که جمعیت آن براساس سرشماری سال ۱۳۸۵، درحدود ۱۳۱٬۱۰۸ نفر بوده‌است.
این شهر به خاطر دارا بودن یکی از بلندترین برج‌های آجری دنیا با همین نام که در قرن یازدهم میلادی بنا شده‌است، معروف است. این شهر در سدهٔ اخیر مرکز ترکمن‌صحرا محسوب شده و دومین شهر بزرگ استان گلستان پس از گرگان مرکز استان است.

شهر گنبد کاووس در دوران کهن به هیرکان وسپس گرگان و در زمان تسلط مسلمانان عرب بخاطر نبود حرف (گ) درعربی جرجان معروف بوده و به دلیل قرار داشتن در جاده ابریشم از اهمیت بسیاری در بازرگانی برخوردار بوده‌است. در طول دوران‌های متمادی، هنگام حکمرانی سلسله‌های آل زیار و آل بویه، این شهر پایتخت ایران بوده‌است. ازجمله علما ودانشمندانی که دراین جا بودندمی‌توان به شاعر بزرگ تورکمن مختومقلی فراغی و شیخ فخرالدین اسعد گرگانی (سراینده ویس ورامین) وابوعلی سینا دانشمند وفیلسوف وپزشک حاذق ایرانی که مدتهادر آنجا ماندو طبابت کرد حکیم جرجانی بود دولت مردان کارامد چون امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن سکندربن وشمگیر باکتاب معروف قابوس نامه که برای فرزندش گیلان شاه نگاشت و ازبین علمای دینی عصر حاضر می‌توان به عالم بزرگ ترکمن اولین پرپا کنندهٔ نماز عیدین ونماز جمعه حضرت سید نظر اخوند یلمه از دانش اموختگان بخارای شریف وخیوه نام برد وفات این عالم بزرگوار درسال۱۳۳۱رخ دادو خیلی شخصیت‌های دیگر. از آن دوران برج آجری قابوس که احتمالاً مدفن سلطان آل زیاری، قابوس بن وشمگیر است که قدیمی‌ترین برج مقبره سبک رازی بوده و ارتفاع آن به ۶۰ متر می‌رسد و بین سال‌های ۱۰۰۶ تا ۱۰۰۷ میلادی بنا شده‌است.

بعد از دورانی بدلیل زلزله شهر گنبد قابوس که نمادی از تمدن اسلامی و جهانی بود با خاک یکسان شده و بعدها بقایای آن در قسمت شرقیِ شهر گنبد قابوس کشف شد.

شهر کنونی به سال ۱۳۰۵ هجری شمسی، در دوران سلسله پهلوی به‌دستور رضاشاه بنیان نهاده شد و به سپاس از قابوس بن وشمگیر نام آن‌را گنبد قابوس (که اکنون به گنبد کاووس تغییر یافته‌است) نهادند. نقشه اصلی این شهر توسط کارشناسان آلمانی، مطابق با اصول شهرسازی طراحی شد و از اینرو خیابانهای متقاطعی داشته و با الگوی شطرنجی فاقد معابر تنگ و قدیمی است. گنبد کاووس جزو اولین شهرهای ایران است که در آن شهرداری قدمت درازی دارد.

آب و هوای آن معتدل و مرطوب است و میزان بارش سالانه حدود ۵۰۰ میلی متر است.

اقوام گنبد کاووس را به ‌صورت عمده ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند، اما اقلیتی از آذری‌ها، خراسانی‌ها سمنانی‌ها و سیستانی‌ها نیز سکونت دارند.

گنبدکاووس دارای آب و هوای مساعد و خاکی حاصل‌خیز بخصوص خاکهای جلگه‌ای لس است. آب کشاورزی از رودها و چاه‌ها فراهم می‌شود و محصولات کشاورزی عبارتند از: گندم، جو، پنبه،برنج بنشن، و میوه جات. این شهرستان همچنین پنبه و غلات تولیدی را به کشورهای دیگر صادر می‌کند. این شهرستان دارای باغ‌های زیتون فراوان می‌باشد

درگنبدکاووس یک مجموعه مجتمع سوارکاری وجود دارد. این مجموعه در زمان احداث، به عنوان زیباترین مجموعه سوارکاری خاور میانه شناخته می‌شد. مسابقات اسبدوانی کورس بهاره و پاییزه ایران درآن انجام می‌گردد که شرکت کننده‌های زیادی از سراسر ایران و کشورهای دیگر به این شهر می‌آیند.

نئوپان گنبد از تیم‌های قدیمی والیبال ایران در این شهر قرار دارد و تعدادی از والیبالیست‌های این شهر به تیم ملی والیبال ایران راه یافته‌اند و بعدها این تیم به نام جواهری گنبد و هاوش گنبد تغییر نام داد ودر سال ۱۳۹۱ تیم جواهری گنبد نیز به آن اضافه گردید. بازیکنان این شهر به ویژه در والیبال ساحلی بسیار مطرح اند.

گنبد کاووس دارای مناطق گردشگری و تاریخی بسیاری از جمله برج گنبد قابوس، امامزاده یحیی بن زید، دریاچه مصنوعی گنبد کاووس، پارک توریستی الغدیر، بازار بزرگ روس‌ها، مجتمع سوارکاری گنبد کاووس، شهر تاریخی جرجان،سدگلستان ۱ و۲، و سه تالاب آلماگل، آجی گل و آلاگل در نزدیکی بازارچه و در جوار گمرک قرار دارد، مسافرین محترم می‌توانند ضمن صید ماهی از تالاب‌ها (در صورت ممنوعه نبودن فصلی) و خرید از بازارچه از هتل و رستوران مستقر در آن محل نیز برای بیتوته و اسکان موقت استفاده نمایند.

برج گنبد قابوس این میراث ماندگار ایران، یکشنبه شب (۱۹ شهریور ۱۳۹۱) در مراسمی با حضور محمود احمدی نژاد رئیس جمهور اسلامی ایران در فهرست آثار یونسکو قرار گرفت و ثبت جهانی شد.