آق قلا

---

آنگاه که هنر خوار می گردد جادو ارجمند می شود

آق‌قلا یا آق قلعه، مرکز شهرستان آق‌قلا یکی از شهرهای استان گلستان ایران است. این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، ۲۷٬۴۰۲ نفر جمعیت داشته‌است. شهرستان آق‌قلا، در طرفین رودخانه گرگان و در شمال شهر گرگان قرار گرغته‌است. از سمت شمال به بخش اترک، از غرب به بخش گمیشان، از جنوب به بخش مرکزی گرگان و دهستان ملک و از شرق به دهستان کتول و بخش مرکزی شهرستان گنبد قابوس محدود است. منابع درآمد مردم این شهرستان نخست زراعت و پس از آن صنایع دستی و کارگری است. محصولات عمده آن: گندم، جو، برنج، پنبه، حبوبات، نباتات علوفه‌ای، سیب زمینی و دانه‌های روغنی است که از طریق آبیاری و دیم به دست می‌آید. شهرستان آق‌قلا در شمال گلستان و در کنار رودخانه گرگانرود با داشتن آثار تاریخی و صنایع دستی همچون قالی ترکمن از مناطق گردشگرپذیر این استان است.

مرکز این شهرستان، شهر آق‌قلعه‌است. نام کهنه “اسپی‌دژ” یا “دژ سفید” بوده و ترکمن‌ها نام آق‌قلعه را بر آن نهاده‌اند. برای مدتی تا پیش از ۱۳۵۷ پهلوی دﮊ نامیده می‌شد، اما اکنون نام پیشین خود را باز یافته‌است. این شهر در ۱۸ کیلومتری شمال شهر گرگان بر جلگه‌ای هموار در کنار رودخانه گرگان با عرض جغرافیایی °۳۶و َ۵۸ و طول جغرافیایی °۵۴و َ۱۶ قرار گرفته‌است. براساس سرشماری تقریبی ۱۳۶۲-۱۳۶۳ش تعداد خانوارهای آق‌قلعه ۷۹۹‘۱۳ نفر بوده‌است. آق‌قلعه شهرک آبادی است که بر سر راه گرگان به گنبد قابوس قرار گرفته‌است. یکی از توابع مهم آن جرجانیه پیرواش است که بیش از ۰۰۰‘۲ نفر جمعیت دارد. رودخانه گرگان آق‌قلعه را به ۲ بخش تقسیم می‌کند. گفته می‌شود این شهر توسط شاه‌عباس در سال ۱۰۲۰ هجری قمری بنا شده‌است.

از بناهای قدیمی آق‌قلعه پل آجری است که در دوران صفویه بر روی رودخانه گرگان ساخته شده‌است. در عکسی که در دوره ناصرالدین‌شاه از این پل برداشته‌اند ۲ مناره در کنار پل دیده می‌شود. اکنون از این مناره‌ها اثری نیست. از مدتی پیش پل دیگری بر این رودخانه ساخته‌اند که با احداث آن، رفت و آمد از روی پل قدیمی صورت نمی‌گیرد، و از آن تنها به عنوان یکی از آثار قدیمی نگهداری می‌شود. این پل دارای ۵ چشمه با ساختمان قدیمی است و تعمیرات جدیدی نیز در آن شده‌است. از بناهای تاریخی دیگر این شهر قلعه کهن آن است که اکنون خراب شده و تنها دیوارهای جنوبی و اندکی از دیوار شمال به جنوب آن بر جای مانده‌است. این قلعه به قلعه مبارک‌آباد (نام پیشین آق قلعه) مشهور بوده‌است. دیوار قزل آلان که گفته می‌شود اسکندر آن را بنا نهاده و انوشیروان ساسانی آن را تعمیر کرده، از ۳ کیلومتری شمال آق‌قلعه می‌گذرد. این دیوار از دریای خزر شروع می‌شده و تا کوههای گلی داغ به طول تقریبی ۱۷۰ که امتداد می‌یافته‌است. اکنون این دیوار مخروبه‌است و بعضی از قسمتهای آن که هنوز پابرجاست بین ۲ تا ۴ متر ارتفاع دارد

از دیدنی‌های آق قلا، پنجشنبه بازار این شهر است. در این بازار محلی و دیدنی، مردم از هر قشر و صنفی کالاهای خود را عرضه می‌کنند که در این میان عرضة صنایع دستی مردم ترکمن، مانند قالی، قالیچه، و پشتی‌های زیبا از همه دیدنی تر است.

از آثار طبیعی و تاریخی آق‌قلا می‌توان پل آق‌قلا، سد وشمگیر، تالاب اینچه، گلفشان‌های قارنیارق، اینچه، نفتیجه و دیوار تاریخی گرگان را نام برد.